Wykorzystując doświadczenie zdobyte przy wieloletniej organizacji Próbnej Matury z Operonem, nasze wydawnictwo przygotowało arkusze maturalne, by mogli się Państwo zapoznać z nową formułą egzaminu i rozpocząć oswajanie uczniów ze są dostępne dla wszystkich nauczycieli, którzy:a) zapisali się do akcji na stronie: lub korzystają z podręczników i potwierdzili to deklaracją wyboru podręcznika – w tym wypadku wszystkie pliki są dostępne w serwisie nadzieję, że arkusze będą dla Państwa przydatne i pomogą przygotować uczniów do kolejnej, jesiennej edycji Próbnej Matury z Operonem oraz do egzaminu w maju 2015 r.
Matura 2024 zmiany. Jakie wymagania obowiązują na egzaminie? W 2023 roku maturę w nowej formule po raz pierwszy zdawali absolwenci 4-letnich liceów, a 2024 przystąpią do niej absolwenci 5-letnich techników oraz szkół branżowych.
Zadanie 1. (2 pkt) Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Wiele związków chemicznych występujących w komórce to makrocząsteczki, które składają się z monomerów połączonych ze sobą odpowiednimi wiązaniami. Na schemacie przedstawiono fragment makrocząsteczki, w której zaznaczono rodzaj wiązania chemicznego występującego między monomerami fragmentu tej cząsteczki. a)Podaj nazwę wiązania chemicznego zaznaczonego na schemacie, a także nazwę monomerów połączonych tym wiązaniem. Nazwa wiązania: Nazwa monomerów: b)Spośród wymienionych związków chemicznych wybierz ten, w którym występują przedstawione na schemacie wiązania chemiczne. Podkreśl nazwę tego związku. celuloza skrobia kolagen fosfolipidy kwas deoksyrybonukleinowy Zadanie 2. (1 pkt) Budowa i funkcje komórki Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Oceń, czy poniższe informacje dotyczące porównania komórki prokariotycznej i eukariotycznej są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. W niektórych strukturach komórek eukariotycznych występują rybosomy bardzo podobne do tych, które są obecne w komórkach prokariotycznych. P F 2. Jądra komórkowe obecne w komórkach prokariotycznych są mniejsze niż występujące w komórkach eukariotycznych. P F 3. Zarówno u prokariontów, jak i eukariontów występują struktury wewnątrzkomórkowe otoczone podwójną błoną. P F Zadanie 3. (1 pkt) Enzymy Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Uzupełnij poniższe zdania tak, aby poprawnie charakteryzowały enzymy. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie. Enzymy występują (we wszystkich żywych komórkach / wyłącznie w komórkach o dużej aktywności metabolicznej). Aktywność enzymów (zależy / nie zależy) od pH środowiska. Enzymy (podwyższają / obniżają) energię aktywacji reakcji. Zadanie 5. (1 pkt) Budowa i funkcje komórki Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Mucyny, które są glikoproteinami, występują w ślinie ludzkiej wydzielanej przez komórki nabłonkowe ślinianek. Glikoproteiny powstają w procesie glikozylacji, polegającej na tym, że podczas modyfikacji potranslacyjnej do łańcuchów polipeptydowych dołączane są fragmenty cukrów. Spośród wymienionych struktur komórkowych (1–6) wybierz tylko te, które biorą bezpośredni udział w syntezie i wydzielaniu mucyn przez komórki ślinianek. Uporządkuj wybrane struktury w kolejności ich udziału w procesie powstawania tych substancji. jąderko mitochondrium aparat Golgiego pęcherzyki ulegające fuzji z lizosomami siateczka wewnątrzplazmatyczna szorstka pęcherzyki ulegające fuzji z błoną komórkową Zadanie 7. (1 pkt) Fotosynteza Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Przeprowadzono eksperyment, którego celem było ustalenie substratu będącego źródłem tlenu wydzielanego podczas fotosyntezy. W doświadczeniu wykorzystano ciężki izotop tlenu: 18O. Doświadczenie przeprowadzono na dwóch próbach, w których zastosowano: w próbie 1. – wodę z izotopem tlenu w próbie 2. – dwutlenek węgla wzbogacony izotopem tlenu. Po przeprowadzeniu doświadczenia w obu próbach stwierdzono obecność izotopu, ale w różnych produktach fotosyntezy – co przedstawiono uproszczonymi równaniami zapisanymi poniżej. Legenda: ciężki izotop tlenu 18O oznaczono symbolem O*. próba 1. CO2 + 2H2O* → [CH2O] + O2* próba 2. CO2* + 2H2O → [CH2O*] + O2 Na podstawie: Biologia, red. Campbell, Poznań 2012. Na podstawie przedstawionego doświadczenia sformułuj wniosek, w którym określisz substrat stanowiący źródło tlenu wydzielanego podczas fotosyntezy. Zadanie 8. (2 pkt) Fotosynteza Podaj/wymień Procesy zachodzące podczas fotosyntezy polegają na przekształcaniu energii świetlnej w energię chemiczną zgromadzoną w związkach organicznych. a)Uporządkuj wymienione procesy (A–E) zachodzące podczas fotosyntezy, zgodnie z kolejnością ich zachodzenia. Zapisz ich oznaczenia literowe we właściwej sekwencji. synteza trioz absorbcja światła przez chlorofil synteza heksoz synteza ATP i NADPH2 wzbudzanie elektronów chlorofilu b)Podaj czynnik środowiskowy, który ogranicza występowanie organizmów fotosyntetyzujących w morzach i oceanach na głębokości poniżej 100 m. Zadanie 10. (2 pkt) Budowa i funkcje komórki Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Dokonano obserwacji mikroskopowej żywych komórek skórki liścia spichrzowego cebuli umieszczonych w 5% roztworze sacharozy i obserwacji takich samych komórek umieszczonych w wodzie wodociągowej. Zaobserwowano, że – w porównaniu z komórkami umieszczonymi w wodzie wodociągowej – ściany komórek umieszczonych w roztworze sacharozy nie zmieniły kształtu, natomiast protoplast uległ obkurczeniu. Wyjaśnij, dlaczego objętość protoplastu uległa zmianie, a kształt opisanych komórek pozostał niezmieniony. Objętość protoplastu: Kształt komórek: Zadanie 11. (2 pkt) Fizjologia roślin Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Mechanizm działania komórek szparkowych związany jest z przemieszczaniem się jonów i związków organicznych między komórkami szparkowymi i epidermalnymi. Zwłaszcza zmiany stężenia jonów K+, które wpływają na stopień uwodnienia cytoplazmy, są ściśle powiązane ze stanami otwarcia lub zamknięcia szparki. Stwierdzono, że wzrost stężenia K+ skutkuje zwiększeniem uwodnienia cytoplazmy komórek szparkowych. W tabeli poniżej przedstawiono zawartość jonów potasu w komórkach aparatu szparkowego bobu. Na podstawie: H. Marschner, Marschner's Mineral Nutrition of Higher Plants, Academic Press Elsevier, 2012. a)Uzupełnij tabelę, wykorzystując określenia podane w nawiasach – tak, aby ilustrowała ona poprawną zależność występującą w aparatach szparkowych. Zawartość jonów K+ /aparat szparkowy (10-14 mol) Objętość komórek szparkowych (mniejsza, większa) Stan aparatu szparkowego (otwarty, zamknięty) 424 20 b)Wyjaśnij, w jaki sposób zmniejszenie stopnia rozwarcia szparek wpływa na utrzymanie zrównoważonej gospodarki wodnej rośliny, w sytuacji zmniejszonej dostępności wody w podłożu. Zadanie 12. (1 pkt) Nasienne Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunku przedstawiono kwiaty roślin okrytonasiennych: A – kwiat trawy ze zredukowanym okwiatem, oraz B – kwiat czyśćca (jasnotowate) z okwiatem zróżnicowanym na kielich i koronę. Podaj, który z kwiatów – A czy B – jest wiatropylny. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając jedną widoczną na rysunku cechę budowy, będącą przystosowaniem do wiatropylności. Zadanie 13. (1 pkt) Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Kapusta czerwona ma liście fioletowe. Za barwę są odpowiedzialne antocyjany – barwniki znajdujące się w soku komórkowym, w komórkach skórki liścia. Przeprowadzono doświadczenie, w którym trzy kilkumilimetrowe skrawki skórki z liścia kapusty umieszczono na szkiełkach podstawowych: I. – w kropli kwasu octowego II. – w kropli zasady amonowej III. – w kropli wody destylowanej. Zaobserwowano, że skrawki skórki liścia kapusty umieszczone w kwasie octowym zmieniły barwę na czerwoną, a w roztworze zasady amonowej – na zielono-niebieską. Natomiast skrawki umieszczone w wodzie destylowanej nie zmieniły barwy i pozostały fioletowe. Sformułuj problem badawczy odpowiadający przedstawionemu doświadczeniu. Zadanie 15. (3 pkt) Metody badawcze i doświadczenia Układ pokarmowy i żywienie Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie W celu zbadania, czy trzustka wydziela enzymy trawiące skrobię, przygotowano dwie probówki z wodnym roztworem skrobi, przy czym w obu probówkach zapewniono środowisko lekko zasadowe. Do pierwszej probówki dodano zmieloną surową trzustkę zwierzęcą (zestaw 1), a do drugiej – taką samą porcję zmielonej trzustki ugotowanej (zestaw 2). Do każdej z probówek dodano po kilka kropli płynu Lugola (wodny roztwór jodu w jodku potasu). Skrobia pod wpływem tego odczynnika zabarwia się na kolor ciemnoniebieski. Nieco krótsze łańcuchy dekstryn barwią się na kolor fioletowy, jeszcze krótsze – barwią się na kolor czerwono-brunatny. Krótkie łańcuchy cukrowe nie reagują z płynem Lugola. a)Określ, który zestaw – 1 czy 2 – jest próbą badawczą. Odpowiedź uzasadnij. b)Przedstaw zmiany zachodzące podczas doświadczenia, na podstawie których można stwierdzić, że trzustka wydziela enzymy trawiące skrobię. W odpowiedzi uwzględnij badany proces. c)Wyjaśnij, dlaczego w tym doświadczeniu zapewniono lekko zasadowe środowisko mieszaniny w probówkach. Zadanie 16. (2 pkt) Układ hormonalny Podaj/wymień Hormony to substancje chemiczne, które regulują metabolizm komórek, tkanek i narządów. Większość hormonów syntetyzowana jest przez komórki gruczołów dokrewnych, ale niektóre syntetyzowane są przez komórki nerwowe. Na schematach A i B przedstawiono oba typy komórek, a poniżej podano przykłady hormonów wydzielanych przez te komórki. glukagon kortyzol oksytocyna wazopresyna Spośród wymienionych powyżej nazw hormonów: a)wybierz i wpisz w wyznaczone miejsca pod schematami A i B po jednym przykładzie hormonu, którego sposób wydzielania ilustruje ten schemat. b)wypisz nazwy tych dwóch hormonów, których działanie prowadzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi. Zadanie 17. (1 pkt) Metody badawcze i doświadczenia Układ krążenia Podaj/wymień Na schemacie przedstawiono trzy obrazy mikroskopowe próbki krwi pacjenta po dodaniu do niej określonych przeciwciał. Badanie wykonano w celu oznaczenia grupy krwi pacjenta. Podaj grupę krwi, którą ma badany pacjent. W odpowiedzi uwzględnij układ grupowy krwi AB0 oraz czynnik Rh. Grupa krwi pacjenta: Zadanie 18. (3 pkt) Układ immunologiczny Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Na schemacie przedstawiono poziom przeciwciał w surowicy krwi w pierwotnej odpowiedzi immunologicznej (po podaniu w szczepionce antygenu) i we wtórnej odpowiedzi immunologicznej (po ponownym podaniu tego samego antygenu). a)Oceń, czy poniższe stwierdzenia są właściwą interpretacją informacji przedstawionych na wykresie. Zaznacz T (tak), jeśli są, albo N (nie) – jeśli nie są. 1. Przeciwciała w surowicy krwi pojawiają się po upływie kilku dni od pierwszego podania antygenu w szczepionce. T N 2. Ponowne podanie antygenu skutkuje spadkiem poziomu przeciwciał w surowicy krwi. T N 3. Po ponownym podaniu antygenu szczytowy poziom przeciwciał w surowicy krwi jest osiągany szybciej niż po pierwszym podaniu antygenu. T N b)Wyjaśnij przyczynę różnicy w czasie upływającym od podania antygenu do rozpoczęcia produkcji przeciwciał – w obu typach odpowiedzi immunologicznej. c)Wśród rodzajów odporności wymienionych poniżej podkreśl trzy, które opisują przedstawioną odpowiedź immunologiczną. swoista nieswoista wrodzona nabyta czynna bierna Zadanie 19. (1 pkt) Prokarionty Metody badawcze i doświadczenia Genetyka - pozostałe Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Przeprowadzono test, który miał określić wpływ danego antybiotyku na pewien szczep bakterii. Uproszczony opis testu i jego wyników przedstawiono poniżej. Z jednej komórki bakteryjnej wyhodowano kolonię bakterii oznaczoną na rysunku cyfrą 1. Z pojedynczych komórek bakterii pobranych z kolonii 1. wyhodowano trzy kolonie oznaczone cyfrą 2. Z pojedynczych bakterii pochodzących z kolonii 2. uzyskano dziewięć kolonii oznaczonych na rysunku cyfrą 3. Następnie bakterie każdej z tych kolonii poddano działaniu tego samego antybiotyku i w takim samym stężeniu. Bakterie wszystkich kolonii zginęły – z wyjątkiem kolonii 3H. Określ prawdopodobną przyczynę uzyskania przedstawionych wyników. W odpowiedzi uwzględnij podłoże genetyczne tego zjawiska. Zadanie 20. (2 pkt) Stawonogi Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Stadium larwalne występuje w rozwoju osobniczym zwierząt, które składają jaja o ilości żółtka niewystarczającej do pełnego rozwoju od zarodka do imago, czyli postaci dojrzałej płciowo. Jednym z czynników ograniczających wzrost roślinożernych owadów jest dostępność azotu zawartego w pokarmie roślinnym. Stwierdzono, że zawartość azotu w liściach babki lancetowatej spada, gdy zwiększa się zawartość CO2 w powietrzu. Na wykresie przedstawiono wzrost larw motyla Junonia coenia żerujących na babce lancetowatej, rosnącej w warunkach normalnego i podwyższonego stężenia CO2 w powietrzu. a)Wyjaśnij, uwzględniając podane informacje, dlaczego przy różnym stężeniu CO2 w powietrzu masy ciała larwy Junonia coenia się różnią. b)Przedstaw rolę stadium larwalnego w cyklu rozwojowym owada. Zadanie 21. (3 pkt) Parzydełkowce Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Parzydełkowce są wodnymi dwuwarstwowymi zwierzętami tkankowymi. Dorosłe postaci (polip i meduza) mają zróżnicowane rozmiary – od rozmiarów kilkumilimetrowych do kilkumetrowych. Zwierzęta te nie mają układu krwionośnego, wydalniczego ani oddechowego. Poniżej przedstawiono schemat budowy mikroskopowej fragmentu ściany ciała stułbi – przedstawiciela parzydełkowców. a)Określ, którą cyfrą – 1 czy 2 – oznaczono na schemacie epidermę (ektodermę). Odpowiedź uzasadnij. b)Podaj nazwy dwóch etapów trawienia pokarmu i określ ich lokalizację w organizmie parzydełkowców. Nazwa etapu I: Lokalizacja: Nazwa etapu II: Lokalizacja: c)Wyjaśnij, dlaczego parzydełkowce, nawet te o dużych rozmiarach ciała, nie mają narządów służących do wymiany gazowej. Zadanie 23. (2 pkt) Ekspresja informacji genetycznej Podaj/wymień Na schemacie przedstawiono strukturę fragmentu genu β-globiny. a)Określ wielkość produktu transkrypcji przedstawionego fragmentu genu β-globiny, wyrażając ją liczbą zasad azotowych. b)Podaj cechę przedstawionego genu, która umożliwia rozpoznanie, że jest to gen występujący w DNA jądrowym komórek eukariotycznych. Zadanie 24. (1 pkt) Dziedziczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Na chromosomie 22 położony jest gen akrozyny – białka, które umożliwia plemnikowi przeniknięcie do komórki jajowej i jej zapłodnienie. Mutacja w tym genie powoduje męską niepłodność. Na tym samym chromosomie zlokalizowany jest także gen TP53, którego mutacja jest przyczyną genetycznie uwarunkowanego zespołu predyspozycji do nowotworów. Oceń, czy informacje dotyczące mechanizmu dziedziczenia genu akrozyny są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Gen akrozyny jest sprzężony z płcią. P F 2. W komórkach somatycznych kobiet obecne są dwa allele genu akrozyny. P F 3. Nosicielem mutacji w genie akrozyny może być wyłącznie mężczyzna. P F Zadanie 25. (2 pkt) Dziedziczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij U pewnego gatunku owada, dominujący allel genu (B) zlokalizowany na chromosomie płci X koduje białko niezbędne w procesie kariokinezy. Allel recesywny tego genu (b) w stanie homozygotycznym wywołuje efekt letalny. Samice tych owadów mają parę chromosomów płci XX, a samce – XY. Określ prawdopodobieństwo urodzenia się żywego potomstwa heterozygotycznej samicy i zdrowego samca. Uzasadnij odpowiedź − zapisz krzyżówkę genetyczną. Prawdopodobieństwo urodzenia się żywego potomstwa: %. Zadanie 26. (2 pkt) Genetyka - pozostałe Podaj/wymień Na rysunku przedstawiono kariotyp prawidłowej gamety pewnego owada, a poniżej – kariotypy dwóch zmutowanych gamet: 1. i 2. a)Opisz różnicę między gametami zmutowanymi (1. i 2.) a gametą prawidłową. Gameta 1.: Gameta 2.: b)Podaj przyczynę mutacji, która doprowadziła do powstania gamet 1. i 2. Zadanie 27. (2 pkt) Dziedziczenie Podaj/wymień Skrzyżowano dwie karłowate rośliny pewnego gatunku: jedna z nich miała kwiaty czerwone, a druga – kwiaty białe. W pokoleniu potomnym wszystkie rośliny miały kwiaty różowe. Wśród nich 75% stanowiły rośliny karłowate, a 25% – rośliny wysokie. Uwaga: poniższe informacje wykorzystaj do rozwiązania polecenia 27b). Między allelami genu mogą występować podane niżej formy dominacji (I–III): I. Dominacja całkowita – u heterozygot cechy warunkowane przez allel dominujący ujawniają się w pełni. II. Dominacja niecałkowita – u heterozygot cechy warunkowane przez allel dominujący ujawniają się tylko częściowo. III. Kodominacja (współdominowanie) – u heterozygot ujawniają się cechy warunkowane przez obydwa allele. a)Uzupełnij poniższą legendę – wpisz obok literowych oznaczeń alleli warunkowane przez nie warianty cech. Następnie, na podstawie tej legendy, zapisz genotypy form rodzicielskich. Zastosuj litery: A i a – na określenie alleli warunkujących wysokość roślin B i b – na określenie alleli barwy kwiatów. Legenda: A – allel warunkujący a – allel warunkujący B – allel warunkujący b – allel warunkujący Genotypy rodziców: b)Określ, które z wymienionych powyżej form dominacji (I–III) występują między allelami warunkującymi wysokość roślin przedstawionego gatunku: allelami warunkującymi barwę kwiatów tych roślin: Zadanie 28. (1 pkt) Dziedziczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Analizowano sposób dziedziczenia trzech cech u pewnej rośliny. Każda cecha warunkowana jest jednym genem. Wykonano odpowiednie dwugenowe krzyżówki, a ich wyniki zamieszczono w tabeli. Genotypy rodziców AaBb x aabb AaDd x aadd Genotypy potomstwa i liczba osobników potomnych AaBb – 102 AaDd – 179 Aabb – 103 Aadd – 18 aaBb – 98 aaDd – 22 aabb – 97 aadd – 181 Na podstawie analizy wyników z tabeli podaj, która para genów jest sprzężona. Odpowiedź uzasadnij. Zadanie 29. (2 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Pęcherz pławny to cienkościenny, błoniasty narząd występujący u wielu ryb, pełniący funkcję narządu hydrostatycznego. W rozwoju zarodkowym pęcherz pławny ryb, jak i płuca płazów, rozwijają się z uchyłka gardzieli. a)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Pęcherz pławny ryb i płuca płazów są przykładem dryfu genetycznego. konwergencji. dywergencji. koewolucji. b)Wybierz i zaznacz w tabeli odpowiedź A albo B, która jest poprawnym dokończeniem poniższego zdania, oraz jej uzasadnienie spośród odpowiedzi 1–4. Pęcherz pławny ryb i płuca płazów to narządy A. analogiczne, ponieważ 1. mają cienkościenną błoniastą strukturę. 2. pełnią odmienne funkcje w organizmie. B. homologiczne, 3. występują u różnych gromad kręgowców. 4. rozwijają się z tych samych struktur zarodkowych Zadanie 30. (2 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Podaj/wymień Prawdopodobnie pierwotne ssaki mogły odbierać promieniowanie ultrafioletowe za pomocą specjalnych receptorów, jednak większość zwierząt utraciła tę zdolność. Zespół naukowców University College w Londynie, badający arktyczne renifery, dowiódł, że zwierzęta te widzą niedostrzegalne dla ludzkiego oka promieniowanie ultrafioletowe (UV). Dzięki temu mają możliwość dostrzeżenia struktur, które pochłaniają ultrafiolet, np. porostów, moczu wilków. Na podstawie: Hodge, Oczy Rudolfa, „Świat Nauki”, nr 10, 2011. a)Podaj nazwę rodzaju doboru, który doprowadził do utrwalenia się zdolności widzenia ultrafioletu przez renifery. b)Określ znaczenie przystosowawcze utrwalenia się zdolności widzenia ultrafioletu przez renifery. Zadanie 31. (2 pkt) Ekologia Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Informacja do zadań 31.−32. Na małej bezludnej wyspie Hirta, na której brak dużych drapieżników, ekolodzy od wielu lat prowadzili badania populacji zdziczałych owiec rasy Soay. Zajmowali się monitorowaniem liczebności całej populacji oraz określaniem, ile spośród wszystkich młodych owiec wydaje na świat potomstwo. Wyniki badań przedstawiono w tabeli. Liczebność populacji owiec Soay Odsetek młodych owiec wydających na świat potomstwo 200 80 250 71 300 62 350 50 400 40 450 30 500 20 550 13 Na podstawie: Biologia, red. Campbell, Poznań 2012. Na podstawie danych z tabeli narysuj wykres liniowy przedstawiający odsetek młodych owiec wydających na świat potomstwo w zależności od liczebności populacji owiec na wyspie Hirta. Zadanie 32. (1 pkt) Ekologia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Informacja do zadań 31.−32. Na małej bezludnej wyspie Hirta, na której brak dużych drapieżników, ekolodzy od wielu lat prowadzili badania populacji zdziczałych owiec rasy Soay. Zajmowali się monitorowaniem liczebności całej populacji oraz określaniem, ile spośród wszystkich młodych owiec wydaje na świat potomstwo. Wyniki badań przedstawiono w tabeli. Liczebność populacji owiec Soay Odsetek młodych owiec wydających na świat potomstwo 200 80 250 71 300 62 350 50 400 40 450 30 500 20 550 13 Na podstawie: Biologia, red. Campbell, Poznań 2012. Sformułuj zależność wynikającą z przedstawionych danych oraz wyjaśnij jej przyczynę. W odpowiedzi uwzględnij jeden czynnik wewnątrzpopulacyjny. Zadanie 33. (3 pkt) Ekologia Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na dużych głębokościach oceanicznych, które uważano za całkowicie pozbawione życia z powodu ekstremalnych warunków, w tym braku światła, odkryto kominy hydrotermalne występujące wokół źródeł gorącej wody, bogatej w siarczki. Okazało się, że w tych miejscach powstają bogate ekosystemy. Teren wokół nowo powstającego komina zasiedlają bakterie chemosyntetyzujące, które uzyskują niezbędną im energię przez utlenianie H2S. Następnie pojawiają się odżywiające się bakteriami małże, ślimaki i kraby. Niektóre z nich żyją w symbiozie z bakteriami chemosyntetyzującymi, podobnie jak osiadłe wieloszczety – rurkoczułkowce. Te ostatnie tworzą gęste „zarośla” długich rurek. Kraby i ryby ogryzają wystające z rurek gałązki skrzelowe, które odrastają dzięki regeneracji. Wyższe piętro drapieżników tworzą ośmiornice, ukwiały i wiele gatunków ryb. Szczątki organizmów są zjadane przez kraby i niektóre mięczaki. Na podstawie: D. Walicka, A. Gójska, Kominy hydrotermalne – środowisko występowania organizmów żywych, „Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych”, nr 41, 2009. a)Przedstaw rolę opisanych bakterii w biocenozie występującej w pobliżu kominów hydrotermalnych. b)Określ, jaki rodzaj sukcesji ekologicznej (pierwotna czy wtórna) został opisany w tekście. Odpowiedź uzasadnij. c)Podaj jeden poziom troficzny, na którym występują opisane kraby. Odpowiedź uzasadnij. Zadanie 34. (2 pkt) Wpływ człowieka na środowisko i jego ochrona Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) W restytucji ekologicznej (procesie odtwarzania zniszczonych siedlisk i ekosystemów) wykorzystuje się dwie strategie: bioremediację i wspomaganie biologiczne. Bioremediacja polega na użyciu różnych organizmów do usuwania zanieczyszczeń środowiska, natomiast we wspomaganiu biologicznym organizmy wykorzystuje się w celu wprowadzenia niezbędnych substancji do zdegradowanych środowisk. Jednym z przykładów restytucji jest stosowanie roślin bobowatych (motylkowatych) jako nawozu zielonego na glebach zubożonych przez przemysł wydobywczy. Na podstawie: Biologia, red. Campbell, Poznań 2012. a)Wyjaśnij, uwzględniając charakterystyczną właściwość stosowanych roślin, czy opisany przykład użycia roślin bobowatych należy zaliczyć do bioremediacji, czy – do wspomagania biologicznego. b)Oceń, czy działania przedstawione w tabeli są przykładami restytucji ekologicznej. Zaznacz T (tak), jeśli działanie jest przykładem restytucji ekologicznej, albo N (nie) – jeśli nim nie jest. 1. Wykorzystanie zdolności drobnoustrojów do degradacji zanieczyszczeń ropopochodnych. T N 2. Stosowanie organizmów wskaźnikowych do określenia stopnia skażenia środowiska. T N 3. Uprawa roślin mających zdolność do kumulacji w swoich tkankach metali ciężkich. T N
OKE Poznań – styczeń 2015. Arkusz. Odpowiedzi. OKE Poznań – styczeń 2016. Arkusz. Odpowiedzi. OKE Poznań – styczeń 2017. Arkusz. Odpowiedzi. Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie. Próbna matura z chemii u Przyrodników – marzec 2016. Arkusz. Odpowiedzi. Próbna matura z chemii u Przyrodników – marzec 2017. Arkusz. Odpowiedzi
Kampania Ja czytam! to największe wydarzenie edukacyjne 2015 roku. Adresujemy ją do wszystkich nauczycieli na każdym etapie edukacji. Celem kampanii jest rozwijanie kompetencji czytania, co MEN uznało za kluczowe zadanie szkoły. Kampania Ja czytam! pozwala realizować konieczne zadania w sposób niekonwencjonalny przez organizację w
Obecny podział uznany przez MEN zakłada przede wszystkim podział na epoki literackie, które są realizowane w każdej z trzech klas liceum. W skład tego podziału wchodzi kolejny, czyli podział na lektury potrzebne do zdania matury na poziomie podstawowym oraz rozszerzonym. Oprócz podzielenia lektur na epoki literackie, dzielimy też wszystkie książki na te klasy, w których są one
Autorzy: Janusz Ustrzycki, Mirosław Ustrzycki. Numer dopuszczenia MEN - 910/4/2017. zajrzyj do publikacji plan wynikowy i plan dydaktyczny zamów podręcznik. Podręcznik nie koncentruje się na przedstawianiu suchych faktów, lecz na wyjaśnianiu procesów historycznych. Kwestie historii politycznej przedstawia w kontekście i wiąże z
PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO DLA SZKÓŁ PODSTAWOWYCH Kształcenie ogólne w szkole podstawowej tworzy fundament wykształcenia – szkoła łagodnie wprowadza uczniów w świat wiedzy, dbaj ąc o ich harmonijny rozwój intelektualny, etyczny, emocjonalny, społeczny i fizyczny.
Podstawa programowa zostanie odchudzona. Minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek podał, kiedy zmiany wejdą w życie. Co oznacza odchudzenie podstawy programowej? Czy chodzi o krótszy czas spędzany przez dzieci w szkole, mniej siedzenia w ławce, a może mniej zadań domowych i sprawdzianów?
Arkusze maturalne „stara” formuła – rok 2015. 2 kwietnia 2020. Język polski. MPO-P1_1P-152 poziom podstawowy – arkusz + zasady oceniania MPO-P1_7P-152 poziom podstawowy – arkusz dla osób niesłyszących + zasady oceniania
Informatory o egzaminie eksternistycznym z zakresu gimnazjum. Informatory o egzaminie eksternistycznym z zakresu liceum ogólnokształcącego. Informatory o egzaminie eksternistycznym z zakresu zasadniczej szkoły zawodowej. ul. Józefa Lewartowskiego 6, 00-190 Warszawa Deklaracja dostępności. +48 22 53 66 500. sekretariat@cke.gov.pl.
Maturalne karty pracy – nowoczesna forma przygotowania do matury! Poszczególne karty pracy do każdego przedmiotu zawierają zestaw gotowych zadań skonstruowanych zgodnie ze standardami maturalnymi. Dzięki nim uczeń już od pierwszej klasy może skutecznie przygotowywać się do egzaminu dojrzałości, systematycznie utrwalając poznawany
egzamin maturalny w roku szkolnym 2015/2016 formuŁa do 2014 („stara matura”) matematyka poziom podstawowy zasady oceniania rozwiĄzaŃ zadaŃ arkusz mma-p1 maj 2016
Język polski (luty 2021 r.) Temat 41. „Zbrodnia i kara” – przeklęte problemy. Temat 42. „Zbrodnia i kara” – próba oceny bohatera. Temat 43. Pozytywizm – powtórzenie wiadomości. Temat 44. Wprowadzenie do Młodej Polski.
Kompleksowe przygotowanie maturzysty. Przygotowując uczniów do matury, warto działać wielokierunkowo: zapewnić właściwe narzędzia; zaplanować odpowiednią liczbę powtórek; wesprzeć w dbaniu o świadomość emocjonalną. Dobrze odczytane i ukierunkowane emocje oraz pewność posiadanej wiedzy będą działały na korzyść maturzysty.
Corocznie publikowane rankingi ogólnopolskie i wojewódzkie dają możliwość zestawienia wyników szkoły z innymi placówkami. To dobra okazja do porównania poziomu zdawalności sprawdzianu na tle kraju oraz skuteczny sposób na promocję szkoły. Rankingi z ubiegłych edycji OSKT znajdą Państwo na stronie TUTAJ. Gratulujemy wszystkim
Nowa podstawa programowa z języka polskiego – IV etap edukacyjny. Rok szkolny 2012/2013. Nowa podstawa programowa z języka polskiego – IV etap edukacyjny. Rok szkolny 2012/2013 Na podstawie Podstawy programowej z komentarzami (prof. dra hab. Sławomira Jacka Żurka). Anna Kondracka-Zielińska Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia
P5FU7.
